Kentucky Üniversitesi Yer Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alan Fryar Amerika Jeoloji Derneğinin desteklediği “Thompson Lecture Tour” programı kapsamında, Konya Teknik Üniversitesinin davetiyle Türkiye’ye geldi.
Yer altı suyu sistemleri ve çevresel jeoloji alanlarında tanınan Fryar, ziyaretinde Konya’nın Karapınar ilçesindeki obruk oluşumlarını yerinde inceledi.
Fryar’a arazi çalışmalarında Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, Dr. Öğretim Üyesi Hatice Ünal Ercan ve Araştırma Görevlisi Alper Dülger eşlik etti.
“Faylanma ve tarımsal sulama bu süreci hızlandırıyor”
Fryar, AA muhabirine, obruk oluşumlarının genellikle kalker (kireç taşı) gibi çözünür kayaçların bulunduğu bölgelerde görüldüğünü söyledi.
Karapınar’daki obrukların nasıl oluştuğuna ilişkin Prof. Dr. Arık’tan bilgi aldığını belirten Fryar, “Türkiye’de olduğu gibi Amerika’da benzer örneklerle karşılaştım. Yer altı suyunun aşırı çekilmesi obrukların sayısını ve derinliğini artırıyor. Konya’da su seviyesi ciddi şekilde düşmüş durumda. Bu durum, yüzeydeki yapıları daha savunmasız hale getiriyor. Faylanma ve tarımsal sulama gibi insan faaliyetleri de bu süreci hızlandırıyor.” diye konuştu.
Fryar, ABD’nin Florida eyaletinde de benzer jeolojik sorunların yaşandığına dikkati çekerek, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Florida’da kalker zemin üzerinde yoğun tarım faaliyetleri var ve tıpkı burada olduğu gibi obruklar oluşuyor. Konya’daki obruklar daha dramatik ve dikkati çekici. Bu bölgede, özellikle Konya civarındaki obruklar benim için oldukça ilgi çekici. ABD’nin Kentucky eyaletindeyim, burada jeoloji daha karmaşık. Görünüşe göre burada obruk oluşumu, geçmişteki volkanik faaliyetlerle günümüzde ise tarımsal sulama amacıyla yer altı suyunun pompalanması gibi insan faaliyetleriyle bağlantılı karmaşık bir süreç. Bu, gerçekten küresel bir sorun.”
Obrukların büyük oranda kalker gibi kolay çözünebilen kayaçlarda oluştuğunu belirten Fryar, bu tür kayaçların, yağmur suyu ya da yer altı suyunda çözünmüş karbondioksit ile kimyasal tepkimeye girerek boşluklar oluşturduğunu ifade etti.
Bir kaya parçasını örnek göstererek asitli suların kayalarda nasıl erimeye yol açtığını anlatan Fryar, bu sürecin Türkiye’deki gibi insan etkisinin yoğun olduğu yerlerde çok daha hızlı işlediğini sözlerine ekledi.
