Hiç şüphesiz bir dönemin çocukluğuna damga vuran ve hâlâ pek çok çocuğun oyun dünyasını süsleyen bir isim, Barbie. Farklı görüntülerdeki çeşitli Barbie bebeklerin yanında özellikle Barbie’nin rüya evleri de kısa sürede en revaçta olan oyuncaklardan oldu. İkonik bebeğin üreticisi Mattel’e göre bugün, her iki dakikada bir, yeni bir Barbie Dreamhouse (Barbie evi) satılıyor.
Barbie, şimdiye kadar genç bir kadının ne olabileceği ve olması gerektiği konusunda platonik bir ideal oldu. Barbie’nin mucidi Ruth Handler, 1977’de The New York Times’a verdiği bir röportajda “Her küçük kızın, gelecekle ilgili hayallerini yansıtmak için bir oyuncak bebeğe ihtiyacı vardı” derken aslında sözlerindeki samimiyeti oyuncağa verdiği isimle de gösteriyordu. Bebeğe kendi kızı Barbara’nın adını verdi. Hatta daha sonra da oğlunun adı Ken de oyuncakla ölümsüzleşti.
Barbara Millicent Roberts, yani namıdiğer Barbie, daha çok kız çocukları için hayallerini yansıttıkları bir oyuncak olurken, aslında kadının Amerikan rüyasındaki yerini de gösterdi.
EKONOMİK DEĞİŞİMLERE AYNA OLDU
Başından beri, Barbie gerçekçi olmayan fiziksel boyutları, farklı ırklardan oyuncak bebeklerin olmaması ve cinsiyetçi tavrı ile sık sık tartışma konusu oldu. Ancak diğer taraftan oyuncak bebeğin evi pek konuşulmasa da dikkat çeken bir yansımaydı. Rüya ev piyasaya sürüldüğü ilk günden bugüne çeşitli sosyal, politik ve ekonomik değişimlere ayna oldu. Evet, Barbie hiçbir zaman işsiz ve parasız kalmadı ya da evini kaybetmedi ancak ülkenin genel durumunu da yansıttı.
Barbie ilk evini 1962’de satın aldı. Ev son derece mütevazıydı ve kartondan yapılmıştı.
1962
Barbie’nin oyuncak dünyasını sallamasından üç yıl sonra Mattel, Dreamhouse’u 1962’de piyasaya sürdü. Aynı dönemde ise mali kurumlar, kadınla birlikte ortak imza atan erkek olmaması halinde ipotek başvurularını geri çeviriyordu.
“Cinsiyet Eşitliği İkilemi” kitabının yazarı Deborah Dinner, bekar veya boşanmış kadınların evli olmadıkları için kredilerinin genellikle reddedildiğini söylüyor.
Kredi ayrımcılığı olarak bilinen bu uygulama, Eşit Kredi Fırsatı Yasası’nın kabul edildiği 1974 yılına kadar geçerli oldu. 1963’te ise Eşit Ücret Yasası’nın kabul edilmesinden önce, birçok işveren yasal olarak aynı iş için kadınlara erkeklere ödenen maaşın aynısını ödemek zorunda değildi.
Barbie Dreamhouse: An Architectural’ın yardımcı editörü Felix Burrichter, “Bu aynı zamanda başıboş bir bekar için tek kişilik bir ev fikrinin zamanıydı, ama burada kadın versiyonu yapıldı” diyerek dönemin öne çıkan ‘Playboy erkeği’ duruşuna da atıfta bulunuyor.
BEKAR KADINLARIN DAHA FAZLA EVİ VAR
Aslında Barbie’nin ilk evi bir açıdan kehanet niteliğinde oldu: Bugün, bekar erkeklerden daha fazla bekar kadının evi var.
1960’larda genç bir kız olan Sue Dalsing de New York Times’a konuşurken, “Tam da böyle olması gerektiğini düşündüm. Ken’in hiçbir şeyi yoktu. Barbie’nin evine geldi” diyor.
Oyuncağın piyasaya sürülmesi para kazanma odaklı olsa da bir feminist isyan gibi de yorumlanabilir. Evin ortaya çıktığı yıl, Mattel’in başkanı ve Barbie’nin mucidi Handler’ın kocası Elliot Handler, Time dergisine şirketin satışları artırmak için Barbie ekosisteminin parçası olan aksesuarları nasıl üretildiğini anlattı: “Birine bağımlısın ve diğerini de almak zorundasın.”
Mattel’in Barbie bebek portföyünün küresel başkanı Lisa McKnight, “Bu formül, altmış yıl sonra hâlâ işe yarıyor: Dreamhouse sahipleri, Dreamhouse sahibi olmayanlara göre iki kat daha fazla Barbie oyuncağı alıyor” diyor.
1974
1974’e gelindiğinde, evlilik öncesi cinsel ilişki daha az damgalandı ve cinsel devrimin gelişiyle, FDA’nın doğum kontrol hapını ve kadın hareketini onaylamasıyla bekarlar kültürü yükselmeye başladı.
Gurley Brown’ın 1962 tarihli “Sex and the Single Girl” kitabında, “Başına heyecan verici şeylerin geldiği göz alıcı, sofistike bir kadın olacaksan, bir daireye ihtiyacın var ve içinde yalnız yaşamalısın” diye yazdı. Barbie de aslında yeni rüya eviyle bu hayali bir çeşit gerçeğe dönüştürdü.
1979
1970’ler sona erdiğinde, Barbie ve birçok Amerikalı metropol yaşam tarzından vazgeçti ve banliyölere taşındı. Bu da yeni üretilen Dreamhouse’un tasarımına yansıdı.
1990
Kadınlar 1990’lar boyunca çeşitli ekonomik ve kültürel adımlar attılar. Kadınların ortalama evlenme yaşı yükselme eğilimi göstermeye başladı, işgücüne katılımları arttı ve Spice Girls tarafından popüler hale getirilen “kız gücü” hareketi yükselişe geçti.
2015
2008 konut krizinin ardından, birçok Amerikalı, ev sahibi olma şanslarının azaldığını gördü. Ancak Mattel bu durumu görmezden gelmeyi tercih etti. Barbie, oyuncak olmanın ayrıcalığını yaşadı ve hayatın zorluklarıyla karşı karşıya kalmayı reddetti. Daha büyük, daha göz alıcı evlere taşındı. Üstü açık arabasıyla yedi odalı evinde yaşamaya başladı.
2021
Mattel, biraz daha kapsayıcı olmayı denedi. 2019’da tekerlekli sandalyede yeni bir Barbie tanıttı. Ancak tekerlekli sandalyesi rüya evin asansörüne sığmıyordu ve Barbie, kendi evinin üst katlarına çıkamıyordu. Mattel daha sonra Dreamhouse asansörünü tekerlekli sandalyeye uyacak şekilde yeniden tasarladı.
Bu arada pandemiyi de yok saymayan tasarımcılar Barbie’nin evden çalıştığını da oyuncağa yansıttılar.
2023
1980’de Mattel, ilk siyahi ve Hispanik Barbie’leri piyasaya sürdü. Bundan önce Barbie’nin Christie adında siyahi bir arkadaşı vardı ama ilk kez Barbie de siyahi oldu.
Mattel’in Barbie tasarım başkanı Kim Culmone bir röportajda, tekerlekli sandalye erişilebilirliği dışında Dreamhouse’un bu kimlikleri yansıtmadığını söyledi.
Bugün hâlâ çoğu çocukta Barbie ve Barbie evi denilince akan sular duruyor. Arkasında sevilen ya da sevilmeyen mesajlar olduğu halde milyonlarca evi giriyor. Hatta şimdi 100 milyon dolara yapıldığı söylenen “Barbie” filmiyle beyazperdeye de geliyor.
Barbie, aslında Amerikan rüyasının ayrılmaz bir parçası olan ev sahibi olma vaadini 60 yılı aşkın bir süredir küçük yaşlardan itibaren aşılıyor. Bir eve sahip olmak, özellikle de üç katlı kaydıraklı bir eve sahip olmak, çoğu kişi için ulaşılmaz olabilir. Belki de bu yüzden Barbie’nin evi de rüya ev olarak adlandırılıyor…
